Tıbbi cihaz sektörü dünyanın en hızlı büyüyen sektörlerinden biri

Samsun’da ve ülkemizdeki tıbbi cihaz üretimi ile Ulusal Tıbbi Cihazlar İmalatı Sanayi Kongresi’nin önemini Kadir Gürkan ile konuştuk.

Cerrahi el aletleri sektöründe dünyanın üçüncü Türkiye’nin ise birinci üretim üssü konumunda olan Samsun, iki yılda bir Makina Mühendisleri Odası adına MMO Samsun Şube Sekretaryalığında Samsun’da düzenlenen “TİSKON-Ulusal Tıbbi Cihazlar İmalat Sanayi Kongre ve Sergisi”ne ev sahipliği yapmakta. 23-24 Eylül 2011 tarihleri arasında Samsun Canik Kültür Merkezi’nde düzenlenecek kongre öncesi, Makine Mühendisleri Odası (MMO) Samsun Şube Başkanı ve TİSKON-2011 Kongresi Düzenleme Kurulu Üyesi Kadir Gürkan, kongre ve tıbbi cihaz sektörü ile ilgili sorularımızı cevaplandırdı:

Neden tıbbi cihaz sektörü?

Tıbbi cihaz terimi, ağızda kullanılan basit bir cımbızdan hemodiyaliz makinesine kadar çok geniş bir ürün gurubunu içine almaktadır. Teknolojideki hızlı değişim ve Ar-Ge faaliyetleri nedeniyle tıbbi cihaz sektörü dünyanın en hızlı büyüyen sektörlerinden biri olmuştur. Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) verilerine göre dünya pazarında yaklaşık 500.000 farklı çeşit tıbbi cihaz bulunmaktadır ve 2009 yılı rakamlarına göre, tıbbi cihaz pazarının ekonomik büyüklüğü 250 milyar Avro’yu aştığı uzmanlar tarafından telaffuz edilmektedir. Dünya tıbbi cihazlar imalat sanayi katma değeri yüksek bir sektör durumuna gelmiştir. Sektörde dünya liderliği; yaklaşık yüzde 40’lık pay ile ABD, ikinciliği 30’luk pay ile Avrupa Birliği, üçüncülüğü ise % 11’lik pay ile Japonya almaktadır. Mal ve hizmet üretimi süreçlerinin küreselleştiği ve ticaretin tamamen serbestleştiği dünya ekonomisinde en önemli rekabet gücü teknolojik yetkinliktir. Tekelleşmiş büyük firmalar inovasyon yoluyla gelişmekte olan küçük firmaları üretici olsun, pazarlamacı olsun satın alarak ele geçirmekte, bu yolla rekabeti ortadan kaldırarak, tıbbi cihazların yanı sıra bu cihazlara yönelik sarf malzemesi ve yedek parça satışı yoluyla büyük karlar elde etmektedirler. Ülkemiz ise tıbbi cihaz, alet ve sarf malzemesinde büyük oranda dışa bağımlı durumdadır. Tıbbi cihazların neredeyse tamamı, tıbbi alet ve sarf malzemelerinin ise büyük bir kısmı ithalat yoluyla karşılanmaktadır. 2009 yılı Dış Ticaret Müsteşarlığı verilerine göre tıbbi cihaz malzemeleri sektöründe 331.451.000 $ tutarında ihracat ve 2.833.286.000 $ tutarında ithalat yapıldığı görülmektedir. Aradaki farkın yüksekliği, almakta olduğumuz sağlık hizmetlerinin maliyetlerinin yüksek oluşunun en önemli nedenlerindendir. Tıbbi cihaz sektörü ekonomik öneminin yanı sıra stratejik açıdan da büyük önem arz etmektedir. Tıbbi cihaz sektöründe tekel konumunda bulunan batılı güçlerin politik sebeplerle ambargolarına maruz kalan ülkelerde yaşanan ilaç ve sağlık malzemesi krizi, sektörde yerli üretimin önemi bir kat daha artırmaktadır.

Neden Samsun peki?

Dünyada hızla gelişen tıbbi cihaz imalat sektörü içinde ülkemizde yer almaktadır. KOSGEB tarafından yapılan saha tarama çalışması verilerine göre, ülkemizde taramadan geçirilen 40.000 KOBİ arasında 181 adet tıbbi cihaz, hassas ve optik alet üreticisinin olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bu 181 üretici işletmeden özellikle Cerrahi El Aletleri konusunda faaliyet gösteren işletmelerin yoğunlaştığı Samsun ilinde bir kümelenme olduğu bu çalışma sırasında gözlenmiştir. Yaklaşık sayıları 40’ı bulan bu işletmeler gerek iç pazara gerekse dış pazara yaptıkları satışlarla Samsun’u Tıbbi Aletler üretimiyle anılan bir şehir haline getirmiştir. Ayrıca son yıllarda gerçekleşen yatırımlar ile Samsun’un özellikle cerrahi el aletleri imalatı konusunda, Almanya–Tutlingen ve Pakistan–Sialkot kentlerinden sonra dünyanın üçüncü cerrahi el aletleri üretim üssü olduğu konunun uzmanlarınca vurgulanmaktadır.

Ulusal Tıbbi Cihaz İmalatı Sanayi Kongresi nasıl ortaya çıktı?

Sektörün ekonomik büyüklüğü ve stratejik önemi göz önüne alındığında, ulusal ölçekte farkındalık oluşturacak, büyümenin önündeki engelleri kaldıracak ve aynı zamanda sektörde faaliyet gösteren işletmeleri motive edecek bir kongrenin düzenlenmesi TMMOB Makine Mühendisleri Odası Samsun Şubesi tarafından önerilmiştir. Bu kapsamda I.Ulusal Tıbbi Cihazlar İmalatı Sanayi Kongre ve Sergisi 30 Eylül-2 Ekim 2005 tarihleri arasında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kongre Kültür Merkezinde gerçekleştirilmiştir. Makina Mühendisleri Odası Samsun Şubesi yürütücülüğünde Samsun’da gerçekleştirilen I. Ulusal Tıbbi Cihazlar İmalat Sanayi Kongre ve Sergisi’nde, 7 oturumda 24 yazar toplam 26 Bildiri sunmuştur. “Tıbbi Cihazlar İmalatı Sektörünün Ülkemizde ve Dünyadaki Durumu, Sorunları ve Çözüm Önerileri” ile “Tıbbi Cihaz İmalatı Sektöründe Kamu İhale Hukuku ve Uygulamaları, Sorunları ve Çözüm Önerileri” olmak üzere konunun uzmanlarının katıldığı iki panel yapılmıştır. Henüz yeni olmasına rağmen büyük ilgi uyandıran ve gözlerin Samsun’a ve tıbbi cihaz imalat sektöre çevrilmesine aracılık eden kongre kamuoyunun dikkatini çekmeyi başarmıştır. İlk kongrenin 2 yıl ardından yine Makina Mühendisleri Odası Samsun Şubesi yürütücülüğünde 19–20 Ekim 2007 tarihleri arasında Samsun’da gerçekleştirilen II. Ulusal Tıbbi Cihazlar İmalatı Sanayi Kongre ve Sergisi’nde, 4 oturumda 21 Bildiri sunulmuş; “Ülkemizde Tıbbi Cihaz İmalatı Sanayinin Sorunları ve Çözüm Önerileri” ile “Tıbbi Cihaz Sanayinde İnovasyon” olmak üzere konunun uzmanlarının katıldığı iki panel yapılmış; sektörün sorunları ve çözüm önerileri tartışılmıştır. 2005 yılındaki birinci ve 2007 yılındaki ikinci kongrenin ardından geleneksel hale gelen ve muhatapları tarafından dikkatle takip edilir hale gelen kongrenin üçüncüsü 6-7 Kasım 2009 tarihleri arasında yine Makina Mühendisleri Odası adına Samsun Şubesi sekretaryalığında Samsun Atatürk Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilmiştir. Kongre 30 kurum ve kuruluş tarafından desteklenmiş olup, “Tıbbi Cihaz Kullanımında Teknoloji Yönetimi ve Mühendisliğin Önemi”, “Tıbbi Cihaz Üreticilerinin ve Tüketicilerinin Sorunları ve Çözüm Önerileri” gibi konuları da içeren 6 oturumda toplam 26 bildiri ve “Orta Karadeniz Bölgesinde Bulunan Sağlık Kuruluşlarının Kullanmış Oldukları Tıbbi Cihazların Ayar ve Kalibrasyonu”na yönelik alan araştırması başlıklarında sunumlar gerçekleştirilmiştir. Kongre kapsamında düzenlenen sergiye, sektörde ürün ve hizmet üreten 30 kurum/kuruluş ve firma katılmış ve sergi 825 kişi tarafından ziyaret edilmiştir. Kongreyi 82’si kayıtlı delege olmak üzere, 575’e yakın mühendis, teknik eleman, doktor, hemşire, sağlık memuru, hastane müdürü, üniversite öğretim elemanları, üniversite öğrencileri ve sektör temsilcileri ile Makedonya, Polonya ve Yunanistan’dan tıbbi cihaz ve yedek parça üretici ve satıcılığını yapan toplam 17 sektör temsilcisi izlemiş ve sergi açmışlardır.

Ulusal Tıbbi Cihaz İmalatı Sanayi Kongreleri’nin kazandırdıkları nelerdir?

Kongreye büyük ilgi gösteren Samsun’lu üreticiler, ISO 13485, ISO 9001 ve CE işaretlemesine dönük çalışmalar yapmışlar ve ürün ve sistem belgelendirmelerini tamamlamışlardır. 2008 yılına gelindiğinde Samsun’da sertifika eksiği bulunun işletme kalmamıştır. Bu durum işletmelerimizin ihracatında önemli oranda artışı beraberinde getirmiştir. Bunun yanı sıra kongre merkezi salonunda ürünlerini sergileyen işletmelerden yurt dışı iş bağlantısı yapan ve hatta ilk ihracatını gerçekleştiren işletmeler olmuştur. II. Ulusal Tıbbi Cihazlar İmalatı Sanayi Kongresi’nin sonuç bildirgesi 10. maddesinde “Bölgesel/sektörel teşvik sağlanarak, ihtisas Organize Sanayi Bölgeleri ve Teknokentlerde sektörün yapılanmasını sağlamak, dışa bağımlılığın azaltılması ve sektörün dünya ile rekabet edebilir bir konuma ulaşması sağlanmalıdır” denilmektedir. Kongre sonrasında, bu noktadan harekete geçen yetkililer Samsun’da Tıbbi Cihaz Organize Sanayi Kurulması için çalışmalar başlatmıştır. Devlet yatırımlarının politik amaçlar doğrultusunda değil, halktan yana yatırımlara aktarılması açısından bu gelişme kayda değer bir gelişme olmuştur. Yine II. Ulusal Tıbbi Cihazlar İmalatı Sanayi Kongresinin sonuç bildirgesi 7. maddesinde “Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülmekte olan sektörde faaliyet gösteren üretici, satıcı ve ithalatçı firmalara ilişkin veri bankası oluşturma çalışmasının yaygınlaştırılarak bilgiler ilgili kurum ve kuruluşların paylaşımına açılmalıdır” denilmektedir. İhalelerde şeffaflığı sağlaması ve yerli firmaların küresel batılı firmalar karşısında eşit muamele görmesinin sağlayacak bu sistem Ağustos 2008 tarihinden itibaren uygulamaya koyulmuştur. Ayrıca Kongrede Bilgi Bankası Oluşturulması projesi hakkında yerli firmaların bilgilendirilmesi için Ankara’da toplantı yapılması ve Sağlık Bakanlığı yetkililerinin çağırılması konusunda görüş oluşmuş ve son derece yararlı olan bu toplantı 4 Aralık 2007 tarihinde Ankara Kent Otel’de icra edilmiştir. Ayrıca, Kongre sonucunda Tıbbi Cihaz Sektörünün önemi gerek kamu kurumlarınca gerekse sivil toplum örgütlerince kavranmıştır. Konuya ilişkin üretim yapmak isteyen girişimci sayısında ve sektörü desteklemek isteyen kurum/kuruluş sayısında artış görülmüştür. Nitekim, tıbbi cihaz imalatı yapmak için Samsun İş Geliştirme Merkezi’ne proje sunan 7 girişimcinin başvurusu kabul edilmiş ve 7 ayrı işletme daha 2008 yılında sektöre kazandırılmıştır. Kongrede bir araya gelen kamu ihale kurumu yetkilileri, hastane yöneticileri, üreticiler ve kullanıcı konumundaki hekimler sonuç bildirgesinin 12. maddesinde belirtildiği üzere Kamu İhale Yasasında yerli malına uygulanan ve uygulanmayan % 15 oranındaki fiyat avantajı oranının, ulusal tıbbi cihaz imalat sanayinin gelişimini sağlamak için aktif olarak kullanımı konusunda anlaşmaya varmışlardır. Kongrelerin belki de en önemli sonuçlarından birisi de Samsun’un özellikle cerrahi el aletleri imalatı konusunda, Almanya–Tutlingen ve Pakistan–Sialkot kentlerinden sonra dünyanın üçüncü cerrahi el aletleri üretim üssü olduğu konunun uzmanlarınca tescil edilmesi ve bunun sektörel dergilerin yanı sıra, ulusal ve yerel basında yüksek sesle dile getirilmiş olmasıdır.