“Otomatik kalp masaj cihazları ambulans ve acil servislerin vazgeçilmezi olmalı”

Memorial Hastanesinde Kalp Cerrahisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bingür Sönmez, otomatik olarak kalp masajı yapan cihazların ambulans ve acil servislerin vazgeçilmezi olması gerektiğini belirtti. Prof. Sönmez, “Otomatik kalp masajı yapan cihaz ekibe büyük kolaylık sağlayarak hayat kurtarıcı olur” dedi.

 Merhaba, öncelikle kısaca sizi tanıyabilir miyiz?

1952 yılında Sarıkamış’ta doğdum, Pendik lisesinden sonra 1976 yılında İstanbul Tıp Fakültesi’ni bitirdim ve bir burs ile İngiltere’ye dil eğitimine gittim. Dönünce aynı fakültede Kalp Damar Cerrahisi ihtisasına başladım ve ihtisas sürem içinde 1983’te bir yıl Londra St’ Thomas Hastanesi’nde cerrahi asistanı ve araştırma görevlisi olarak çalıştım. 1984-1985 yılında GATA’da yedek subaylığımı yaptım. Dönüşte tekrar İstanbul Tıp Fakültesi’nde bir yıl çalıştıktan sonra tekrar Londra, St’ Thomas Hastanesine giderek 3 yıl daha çalıştım ve 1990 yılı sonunda ülkeme kesin dönüş yaparak İ. Ü. Kardiyoloji Enstitüsü’nde 5 yıl, Florence Nightingale Hastanesi’nde 11 yıl çalıştım. 2001 yılından beri Şişli Memorial Hastanesi’nde çalışıyorum. Meslekte 47. yılım…

Sizce ülkemizde en sık görülen kalp rahatsızlığı hangisidir?

Koroner kalp hastalıkları ülkemizden en sık görülen hastalıktır.

Ani kalp durmasını tanımlar mısınız? Türkiye ve dünyada ani kalp durmalarının en yaygın sebepleri nelerdir?

Kalp durması kalbin normal ritminin tamamen durmasıdır. Nabız alınamaması ile birlikte bilinç kaybı, solunum yokluğu ve cilt renginin solukluğu görülür. Kalp durmasının en sık nedene kalp krizi (miyokard enfarktüsü) olabileceği gibi ventriküler taşikardi gibi ritim bozuklukları da ventriküler fibrilasyona dönüşerek ani kalp durmasına neden olabilir. Bunun yanında potasyum düşüklüğü gibi elektrolit bozuklukları, ciddi aort darlığı gibi kapak problemleri ve kardiyomyopati ani kalp durmasına neden olur.

Uzmanlığınızın pratiğinde ani kalp durması vakalarıyla ne sıklıkla karşılaşıyorsunuz?

Genellikle kalp krizi (myokard enfarktüsü) sırasında oluşan kalp krizleri ölümcül olabiliyor. Hatta kalp krizi öldürmez, aritmi öldürür denebilir. Yoğun bakımda veya uzun zaman diüretik kullanan hastalarda da potasyum düşüklüğüne bağlı aritmilere dikkat etmek gerekir. Ayrıca ciddi aort darlıklarında da ani kalp durması (fibrilasyon) beklenir.

Tıbbi müdahale gerektiren ani kalp durması vakalarında hangi adımların atılmasının kritik olduğunu düşünüyorsunuz?

Ani kalp durmasının kesin olduğu anlaşılınca yapılacak ilk iş bacakların yukarı kaldırılarak kalp masajına başlamaktır. Bir acil bölümü veya yoğun bakımda bu işi iyi bilen bir ekip hemen solunumu temin edebilmek için entübasyon yaparken kalp masajına devam edilerek hemen bir damar yolu açarak gereken atropin, adrenalin, bikarbonat ve inotrop başlanabilir. Hastane dışında olan bir durumda ise kalp masajı yaparak profesyonel ekip gelene kadar mağdur kişinin beynine yeteri kadar kan gitmesini sağlamak gerekir. Bu esnada deneyimli birisi 15 masaj/bir solunum veya 30 masaj/iki solunum yaparak devam edebilir. Bu işlem hiç vazgeçmeden profesyonel ekip gelene kadar devam etmelidir. Ciddi LMCA, ciddi aort darlığı ve aort diseksiyonu olan hastalarda yeniden canlandırmanın başarılı olması pek mümkün olmaz.

Katıldığınız bilimsel toplantılarda, ani kalp durması ve müdahale yöntemleri konusunda hangi yenilikçi yaklaşımların üzerinde durulduğunu gözlemlediniz?

Çok ilginç ama katıldığım hiçbir kardiyolojik veya kalp cerrahisi toplantısında bu konu hakkında bir panel veya seminer yapıldığına rastlamadım.

Katıldığınız bilimsel toplantılarda, ani kalp durması ve müdahale yöntemleri konusunda hangi yenilikçi yaklaşımların üzerinde durulduğunu gözlemlediniz?

Kalp masajı için kullanılan bazı manuel aletlerin kullanıldığı mesleki araştırmalarım sırasında görüyordum. Ama yerli imalat olan bir otomatik kalp masajı yapan cihazı hayranlıkla karşıladım. Batı ülkelerinde insan kalabalığı olan her yerde (hava alanları, oteller, spor salonları…) bulunan AED (Automatic External Defibrilatör) cihazlarını hayranlıkla seyrediyorum. Ülkemizde de aynı yaygınlıkta kullanılmasını diliyorum. Dron ile ulaştırılan defibrilatörler şimdilik fantezi gibi görünse de mutlaka uygulamaya geçecek. Her iki cihazın da gerek kardiyoloji gerek kalp cerrahisi kongrelerinde tanıtılmamış olması büyük eksiklik.

Bu cihazları kullanma konusunda ne düşünüyorsunuz?

AED cihazlarının kapağını açtığınız anda nasıl kullanılacağı, neler yapacağınız en basit şekilde yönlendiriliyor. Eğitim gerekmiyor ama genellikle cihazın bulunduğu yerde bir görevli eğitim almış oluyor. Bununla beraber otomatik olarak kalp masajı yapan cihazlar bana göre ambulans ve acillerin vazgeçilmezi olmalıdır. Ambulans içinde sınırlı personelin hem gereken ilaçları vermesi, solunumun devamlılığını sağlaması ve aynı zamanda yorulmadan kalp masajına devam etmesi çok güçtür. Hele acilde ve serviste kalp masajı yapılırken masaj yapanın kısa sürede kan-ter içinde kaldığını ve sık sık değişim yapmak zorunda kalındığı görülür. Bu durumda otomatik kalp masajı yapan cihaz ekibe büyük kolaylık sağlayarak hayat kurtarıcı olur.

Otomatik göğüs kompresyon cihazlarının ani kalp durması sırasında veya sonrasında manuel kalp masajına göre avantajları veya dezavantajları nelerdir?

Otomatik cihazların en büyük üstünlüğü aynı ritim ve derinlikte uzun süreli masaj yapılabilir. O telaş ortamında yeniden canlandırma yapan ekibi rahatlatacak büyük bir yardımcı, adeta ekstra bir el.

Otomatik göğüs kompresyon cihazı kullanmanın olası riskleri ve yan etkileri nelerdir?

Manuel yapılan kalp masajlarında sternum ve kot kırıkları olabilmesine karşın otomatik cihazlarda böyle sorunlar beklenmiyor.

Şu ana kadar kullandığınız kompresyon cihazlarına ilişkin deneyimleriniz nelerdir? Bu cihazları kullanırken dikkat ettiğiniz hususlar nelerdir?

Kullandığım tek otomatik cihaz yerli imalat olan cihazdır ve dakikada masaj sayısı, masajın derinliği ve yeniden canlandırma süresinin sizin belirleyeceğiniz uzunlukta olması yönünden mükemmel bir yardımcı.

Kalp masajı pratiğinizde karşılaştığınız en büyük zorluklardan biri nedir ve bu tür otomatik cihazlar bu zorlukları nasıl etkiliyor?

En büyük sorun çabuk yorulma gerek aynı şahsın gerekse diğer masaj yapanların aynı ritim ve derinlikte yapamamalarıdır. Tek başına yeniden canlandırma yapan birisinin 10 dakikadan uzun devam etmesi mümkün değildir.

Türkiye’de ve dünyada bu konuda gözlemlediğiniz başarı oranları ve uygulanan yöntemler hakkında deneyimlerinizi paylaşabilir misiniz?

Dünyada uygulanan AED (Automatic External Defibrilatör) uygulaması henüz ülkemiz için hayal, otomatik kalp masajı yapan ciharlar da henüz ambulanslar ve acil servislerde yeteri kadar kullanılmıyor.

Göğüs kompresyon cihazlarının post-operatif bakımda gelecekteki rolü hakkında ne düşünüyorsunuz?

BS: Bugün hayat kurtarıcı olduğu gibi, gelecekte de yapılacak ilavelerle (defibrilatör gibi) daha kullanışlı olacağına inanıyorum.

Bu cihazları kullanma konusunda ne düşünüyorsunuz? Sağlık profesyonelleri için bu cihazları öneriyor musunuz?

Ambulans gibi sınırlı personelin bulunduğu, acil servisler gibi yoğunluğun olduğu durumlarda vazgeçilmez bir cihaz olduğuna inanıyorum. Kesinlikle öneriyorum.

Bu tip cihazların gelecekteki evrimi hakkında ne düşünüyorsunuz? Özellikle ülkemizdeki tıbbi cihaz üreticilerine önerileriniz var mı?

Otomatik masaj yapan cihaza otomatik defibrilatör ilave edilmesini öneriyorum.

Sağlık sektöründeki bu tür teknolojik yeniliklerin, acil müdahale pratikleri üzerinde nasıl bir etkisi olacağını tahmin ediyorsunuz?

Yeniden canlandırma (CPR) yapan ekipleri büyük yardımcı olacağına inanıyorum.