Kısırlık sebepleri çiftlerde, kadın faktöre bağlı olarak yaklaşık % 40-50, erkek faktörler % 30-40, her ikisine bağlı faktörler % 15-20 oranlarındadır.
Kısırlık, çiftlerin 1 yıl boyunca düzenli olarak (haftada 2-3 kez) ilişkiye girmelerine rağmen gebelik elde edememeleridir. Toplumda kısırlık rastlanma oranı % 15 veya 7 çiftten biri olarak verilebilir. Doğurganlığın ve yumurtalık fonksiyonlarının en iyi olduığu dönem bir kadın için 24 yaş olarak bildirilmektedir. Yaş ilerledikçe özellikle 35 yaş üzerinde yumurtalık fonksiyonlarındaki değişiklikler, yavaşlamalar kadınların doğurganlık oranını azaltmaktadır. Erkeklerde de 40 yaş üzeri sperm kalitesi azalarak, hız ve anomali yüzdesi artarak erkeklerin de doğurganlığa katkısı azalmaktadır. Sağlıklı bir çiftin, düzenli ilişki ile 3 ay içerisinde gebe kalma şansı % 57, 6 ay içerisinde % 72, 1 yıl içinde % 85, 2 yılın sonunda ise % 93’tür. Gebelik elde edemeyen çiftlerin yapılan araştırımalarında % 15 oranında herhangi bir sebep bulunamaz, buna açıklanamayan infertilite denmektedir. Kısırlık sebepleri çiftlerde, kadın faktöre bağlı olarak yaklaşık % 40-50, erkek faktörler % 30-40, her ikisine bağlı faktörler % 15-20 oranlarındadır. Ülkemizde kısırlık tanısı koymak için çoğu zaman erken davranılmaktadır. Bunun sebebi ise çiftlerin acele etmeleri, sabırsız davranmalarıdır.Çiftlerin değerlendirilmeleri için, 1 yıllık korunmasız ilişki süreleri tamamlanmalı, araştırmaya bir yıl sonunda gebelik elde edilemedi ise başlanmalıdır. Erken araştırmaya başlayabilmek için bazı sebepler olmalıdır, bunlar kadın yaşının 35 üzerinde olması, bilinen bir jinekolojik problemin olması (tüplerde tıkanıklık, tüplerin alınması gereken durumlar, polikistik over, yumurtalık fonksiyon bozuklukları, hormonal dengesizlikler, diğer endokrin bozukluklar), bilinen bir erkek faktör (sperm sayı-şekil-anomalisi, varikosel) mevcudiyetidir.
İnfertilitede Erkek Faktörü
Kısırlık tespit edilen çiftlerde bunun erkek faktör kaynaklı olma ihtimali % 25 ila % 40 oranında değişebilir. Erkek kaynaklı kısırlık sebepleri; sperm yapı, şekil bozuklukları ve sperm sayısındaki azalmalardır. Sperm yapı bozukluklarına sebep olan sorunlar arasında varikosel ön planda olup, infertil çiftlerin % 40’ında görülebilmektedir. Varikosel testis toplardamarlarında görülen anormal genişlemelerdir. Bunun sonucunda kan akımı yavaşlar, ısı artışı meydana gelerek sperm hareketleri etkilenebilir. Varikosel muayene sırasında tespit edilerek derecelendirilir, spermiogramda görülen bozukluklar muayene bulgularına eşlik edecektir. Klinik şikayetler mevcut ise varikosel sebebiyle operasyon planlanabilir. Kısırlık tedavisi için başvuran ve spermiogramında ciddi sayı ve hareket azlığı olan erkeklerde varikosel operasyonunun gebelik oranlarını artırmadığı yapılan bilimsel çalışmalarda bildirilmektedir. İnmemiş testisleri olan çocukların geç tespit edilmesi ve doğduktan 1 yıl içinde ameliyat edilmemeleri durumunda ileriki yıllarda sperm yapısında bozukluklar meydana gelecek ve erişkin çağda erkek faktöre bağlı kısırlık sebepleri arasında yer alacaklardır. Geçirilmiş testis enfeksiyonları, cinsel yolla bulaşan hastalıklar üreme kanallarında darlık ve ytıkanıklıklara sebep olarak erkeklerde kısırlık sebebi olmaktadır. Genetik sebepler olarak, kromozom bozuklukları, erkeklerin Y kromozomunda bulunan sperm üretimi ile ilgili bölgelerdeki defektler gösterilebilir. Genetik sebepler % 10 -15 olarak rastlanmaktadır. Bu sebeple araştırma safhasında erkeklerden alınacak kan örneği ile kromozom analizi yapılabilir. Hem testis tümörleri, hem de tedavilerinde kullanılan kemoterapi ve radyoterapi, sperm üretimine zarar vererek geçici veya kalıcı kısırlık sebebi olabilir. Ancak bu tedaviler öncesi alınacak spermler dondurularak saklanıp, ileride mikroenjeksiyon ile çocuk sahibi olunması sağlanabilecektir. Karaciğer, böbrek hastalıkları, alkol, sigara, uyuşturucu kullanımı, hipofiz hastaklıkları, sinir sistemi hastalıkları, yüksek ateş ile seyreden hastalıklar sperm yapımını bozarak erkek kaynaklı kısırlık sebebi olabilmektedirler. Kistik Fibrozis, genetik bir hastalık olup sperm kanallarında tıkanıklığa sebep olur ve kısırlığa yol açar. Yine Cinsel yolla bulaşan hastalıklar, testis travmaları, geçirilmiş genital cerrahi operasyonlar, prostat kistleri veya kitleleri sperm kanallarında tıkanıklığa sebep olarak kısırlığa yol açan sebeplerdendir. Erkek faktöre bağlı kısırlık sebeplerini ortaya koyabilmek için yapılan testler, başta spermiogram olmak üzere, hormon testleri (FSH, LH, total testosteron, prolaktin), testis ultrasonografisi, genetik testler (kromozom analizi), semen ve idrar kültürleri ve testis biopsisidir.
Op. Dr. Filip TAŞHAN
Doğan Hastanesi
