Sağlıklı çalışan tek bir böbrek, böbrek vericisinin hayatını sağlıklı bir şekilde devam ettirebilmesi için yeterlidir.
Bugün sizlerle vücudumuzdaki hayati öneme sahip organlarımızdan olan böbreklerimiz hakkında bildiklerimiz, bilmediklerimiz ve yanlış bildiklerimiz konularında gezinti yapacağız. Böbrekler iki tane olup, her insanın halk arasında böğür diye tabir edilen, karın boşluğunun yan ve arka kısmına denk gelen bölgesinde yerleşmiştir. Tabii ki istisnai durumlarda vücudumuzun başka yerlerinde de böbrekler yerleşmiş olabileceği gibi bazen de doğuştan böbrek sayımız eksik veya fazla olabilmektedir. İnsanın hayatını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesi için tam fonksiyonlu çalışan bir böbreğinin olması yetmektedir. Bu konu yakınlarına böbrek vermek isteyenlerin tereddüt etme sebeplerinin başında gelmektedir ne yazık ki! Böbrek yetmezliği nedeniyle hayatını diyaliz tedavisi ile idame ettirmek zorunda olan hastalarımızın yakınlarından dört gözle beklediği böbrek bağışı özellikle bu korku nedeniyle gerçekleşememektedir. Halbuki yukarıda da belirttiğim gibi sağlıklı çalışan tek bir böbrek, böbrek vericisinin hayatını sağlıklı bir şekilde devam ettirebilmesi için yeterlidir. Böbreklerimiz neden bu kadar önemlidir sorusunun cevabı tabii ki onun sessiz sedasız, büyük bir denge ve düzen içerisinde yürütmekte olduğu görevlerinde gizlidir. Kısaca sıralamak gerekirse, vücudumuzun sıvı dengesini sağlamak, mineral dengemizi sağlamak, asit-baz dengemizi sürdürmek, kan basıncımızı düzenlemek, bazı hormonları özellikle kan yapımında çok önemli bir görevi olan Eritropoetin hormonunu salgılamak, kan şekerimizi ayarlayan insülin, kemik yapısını düzenleyen parathormon, büyüme hormonu gibi bazı hormonlarımızın da yıkımını (etkisizleştirilme) gerçekleştirmek ve ilaçlar, toksinler, üre – kreatin gibi vücuttaki birtakım işlemler sonrasında ortaya çıkan atık maddelerin temizlenip vücuttan uzaklaştırılması böbreklerin temel işlevleri arasındadır. Yukarıda uzun bir cümleye sığdırabildiğim bunca işlevin, yakından incelenirse mucizevi bir seri operasyonla gerçekleştirildiği görülür. Tüm bu görevler, böbreklerden geçen kan üzerinden gerçekleştirilir. Bunun için normal kiloda bir erişkinde böbrekten günde ortalama 1700 litre kan geçmektedir. Bu görevleri yerine getiren nefron adı verilen fonksiyonel yapılardan böbreklerde 2 milyon adet mevcuttur. Vücudun su dengesinin sağlanmasında birinci derecede rol oynayan organ böbreklerdir. Vücut ağırlığının erkekte % 60’ı, kadında % 50’si su olduğunu düşünürsek bu görevin ne kadar hayati bir önem taşıdığını anlamış oluruz. Böbrekler aşırı çalışır ve fazla su atmaya başlarsa dehidratasyon dediğimiz sıvı açığı ortaya çıkar. Böbrekler yeterli çalışmaz aldığımız kadar suyu atamazsak vücutta ihtiyaçtan fazla su birikmeye başlar, bu fazla su önce yüz ve bacaklarda şişliklere, daha ileri dönemde ise akciğerlerde su toplanmasına sebep olabilmektedir. Bu her iki durumda müdahale edilmez ve normale döndürülmez ise hayat ile bağdaşmaz. Böbrek fonksiyonlarındaki olumsuzluklar vücudun mineral (sodyum, potasyum, kalsiyum, fosfor, magnezyum hidrojen, bikarbonat, vs) dengesini de bozar. İleride böbrek yetmezliği bahsinde ayrıntılarını anlatacağımız üzere, mineral dengesindeki bozukluklar da eğer düzeltilmez ise ölümcül sonuçlar doğururlar. Böbrek yetmezliği gelişmiş ise normalde vücuttan temizlenmesi ve böbrekler yolu ile atılması gereken ilaç, toksin, atık maddeler vücutta birikmeye başlarlar. Bu birikim öncelikle günlük hayatımızı etkilemeye, normalin dışında etkilerin ortaya çıkmasına yani kısaca kendimizi hasta hissetmemize neden olur. Daha ileri ki dönemde ise bu birikimler kalp, beyin, karaciğer gibi diğer hayati organların işlevlerini bozarak hayatımızın riske girmesine neden olur. Böbrek yetmezliğinin ileri safhalarında ise kan yapımımız azalır, kemik yapımız zayıflar, kalp yetmezliği, solunum yetmezliği başlar. Birçok yayın organında böbreklerimizin öneminden, korumamız gerektiğinden bahsedildiğini duymuşsunuzdur. Bugün böbreklerinizin görevlerini öğrendiniz. Artık neyi korumanız gerektiğini biliyorsunuz.
Dr. Can Yüksel
Doğan Hastanesi Diyaliz Hekimi
