Yeni bir yılın ilk günleri her zaman umutlar getirir. “Yeni dönemin kapanışına daha epey bir zaman var, zamanımız daha çok.” şeklinde bize bir tazelik katar.
Elbette, her Ocak ile ilkbahara biraz daha yakınlaşırız, tazeliğe, yaz yağmuruna. İşte böyle bir dönemde böyle bir konuyu işlemekten mutluyuz Sevgili Medikal+PLUS okurları. Yeni yılın sizlere ve tüm sevdiklerinize iyilikler getirmesi umudumuzu yineleriz.
Gelelim şimdi çevirmen ve konu başlığımıza. Düşündünüz mü hiç etik nedir? Söylemesi ve yazması kolay elbette. Uygulamasına gelince işin bu tarafı biraz daha karmaşık. Çevirmen ve Etik birlikte anıldığında ortaya nesnel yaklaşımların dışında bireysel algılar da çıkıyor. Fakat üçüncü kişilere yani Müşteriye çevirmenin görünen tek yüzü ise hazır hale getirilen metinmiş gibi geliyor. Aslında hiç de öyle değil bu durum. Gelin biraz daha anlaşılır hale getirelim bu değerli parametreyi.
Öncelikle, değerli bir dostumun yaşadığı şu kısa olayı naklederek başlayayım çevirmen için etik nedir sorusunu cevaplamaya. Tarih, 30 Eylül 2015 idi. Ankara’da özel bir üniversitede Dünya Çeviri Günü etkinlikleri kapsamında konuşma yapmak üzere ben ve birkaç panelist davetliydik. Etik ve meslekleşme üzerine değerlendirmeler ve tartışmalar yaptık. Değerli dostumun yaşadıkları bir hayli ilginçti. “Ankara’yı hiç bilmem, nereye nereden gidilir, nereden hangi yol geçer diye başlamıştı sözlerine. Bir taksiye bindim. Atılım Üniversitesine gitmek istediğimi söyledim havalimanından. Taksi sürücüsü bildiğini de gösterecek biçimde başını sallayarak buyur etti içeri. Artık, havasız kalmış otomobilin içerisinde bir ben, bir de her halinden ve yüzündeki mimiklerden bir şeyler düşündüğü anlaşılan taksi sürücüsü vardı. Saatime baktım ve yetişme olasılığımızı sordum. Umursamaz bir tavırla yetişebileceğimizi söyledi. Artık taksi sürücüsünün vicdanı ve etik anlayışı yönetiyordu taksiyi. Belki beni olmadık yollardan gezdirerek götürüyordu varış noktasına.”
Neyse sözümüzü fazla uzatmadan başlayalım bu olgu üzerinden irdelemeye çevirmenler için etiğin önemini. Her şeyden önce yukarıda belirtilen taksi sürücüsü etik açısından yanlış bir tutum sergilemektedir. Müşterisine kullanacağı güzergâhı, neden bu güzergâhı tercih ettiğini, varsa alternatif güzergâhları, normal hava ve yol şartlarında yaklaşık süre ve ücreti bildirmelidir. Üstelik bunları yolcunun isteyip istemediğine bakmadan. Ayrıca, taksi sürücüsünün şunu deme hakkı da vardır: “Özür dilerim, bu varış noktasına daha önce hiç gitmedim, size yardımcı olamadığım için üzgünüm.” Bu tutum, en iyi duygularla anlaşılabilir ve değerlemesi de buna göre yapılabilir Müşteri tarafından.
Çevirmene gelince. İlk olarak metin türleri üzerinde yerleşik bir iddia sahibi olmamalıdır etik benimseyen bir çevirmen. Yani şunu demek istiyoruz. Ben her metni çeviririm, tıp, hukuk, kimya, edebiyat vs. Ben zaten bu işte uzmanım diyorsa çevirmen. Etik çizgilerin belirsizliği ve buna bağlı olarak sürdürülebilir kalite açısından sorunlar yumağının ilk evresindesiniz diyebiliriz. Zira, şöyle düşünelim bunu: Hiçbir kardiyolog beyin operasyonları konusunda ben uzmanım diyemez. Derse, başta hasta ve yakınlarından tepki alabileceği gibi iş konusunda da bazı vital aksaklıklar görülebilir. Bu sebeple hekimlerden böyle olağandışı yaklaşımları görmek mümkün değildir. Ya çevirmenler? Ne kadar sahip çıkarlar bu etik konusuna? Ne kadar değer verirler kendi mesleklerine? Bu soruların ölçülebilir cevapları yoktur muhakkak ancak çevirmen her metni çevirmem diyorsa, Müşteri ilişkileri yönetiminde metin yazarı ve/veya sahibi ile iyi ilişkiler geliştirip bu kişilere metin ile ilişkili sorular yöneltebiliyorsa ve elbette hekimlerin de olduğu gibi sadece bir tek alanda ve tamamen maddi kaygılardan arî biçimde yapıyorsa bunu o zaman rahat bir nefes almaya başlayabilirsiniz gerçekten.
Daha önceki yazılarımızda da değinmiştik ama hatırlatmakta yine fayda var: Çevirmen, etik sınırda kalabilmek adına mesleki sorumluluk sigortası ile verdiği hizmetleri güvence altına da almalıdır. Yani ne oluyor bu sigorta ile derseniz: “Mesleki sorumluluk sigortası ile verilen çeviri hizmetlerinden dolayı Müşteri metinle ilgili üçüncü kişiler nezdinde hiçbir şartta zarar görmüyor. Hatalı çeviriden dolayı matbaada yanlış baskı alınmışsa bunun sorumluluğunu üstleniyor çevirmen. Yine hatalı hizmetten dolayı gümrükte, noterde, ihalelerde ödenen gereksiz ve hatalı harç ve resimler yine çevirmenin sigortası tarafından tazmin güvencesi altına alınıyor. Yani özellikle Müşteri açısından çok anlamlı bir gelişmedir Çevirmen İçin Mesleki Sorumluluk Sigortası.”
Bir diğer önemli sınır ise “zaman”. Çevirmen, metni okuyup değerlendirirken tek başına çalışmaz ve bir ekip çalışmasının bir çalışanı haline gelir. Bazı metinlerin fiyatlandırılması bile birkaç gün alabilir. Onlarca sayfalık bir metne dakikalar içerisinde yanıt ve fiyat teklifi veriliyorsa bir çeviri Kuruluşu tarafından ne yazık ki; istenilen etik sınırlar güvence altında değildir. Zaman derken, Müşteriye verilen zaman içerisinde projenin teslim edilmiş olması gerekliliğini vurguluyoruz. Bu durum, bazı hallerde aksayabilir ama bu tür durumlarda da Müşteri muhakkak surette bilgilendirilmelidir. Bu haller, sözleşmelerde mücbir sebepler şeklinde ifade edilir. Hazır sözleşme demişken, çeviri Kuruluşu kesinlikle bir sözleşme/protokol/akit ile süreçlerini yönetmelidir. Bu bir beklenti değil, şarttır. Söz uçar yazı kalır ilkesinden yola çıkarak çevirmenlerin ve/veya çeviri Kuruluşlarının proje öncesinde yapacakları sözleşme ilzam edici nitelikte olmalı ve tarafların sorumluluk ve ödevlerini açıklayıcı vasıfta bulunmalıdır.
Etik konusuna ilerleyen yazılarımızda yeniden değinmeyi düşünüyoruz. Bu konu gerçekten medikal firmalar açısından çok değerlidir. Biz isteriz ki; bir sonraki yazımızda insanların yaşamlarını Mutluluğa Çeviren hekimleri ilgilendiren bir konuya değinelim, o da hastalar ve hekimler, sağlık çalışanları açısından çok değerli olan epikrizler olsun. Epikrizlerin çevirileri ve önemi.
Bir sonraki yazımızda görüşünceye dek, sağlıcakla kalın.
Faydalı olabilmek umuduyla,
