14 Kasım Dünya Diyabet Günü
Vücudumuzun enerji ihtiyacı yiyeceklerdeki karbonhidrat türü besinler ile sağlanır. Besinler her yemek sonrası sindirilip,emilerek ‘Glukoz (şeker)’ adı verilen en küçük parçacıklar halinde kandolaşımına geçerek, hücrelerin yaşam ve fonksiyonlarının devamı için kullanılırlar.Glukozun hücre içine girişini sağlayan anahtar, pankreasta bulunan betahücrelerin ürettiği insülin hormonudur. Pankreasın yeterince insülin hormonu üretmemesiveya insülinin etkili olduğu hücre kapısında yeterli cevabı bulamaması ‘DiabetesMellitus (Şeker Hastalığı)’ olarak tanımlanan kronik bir metabolizma hastalığına yol açar.
Diyabet dünya genelinde görülen en yaygın hastalıklar arasındadır. Uluslararası DiyabetFederasyonu 2015 yılı verilerine göre Dünya’da 415 milyon diyabetli hasta vebunların yarısı kadarda tanısı konulmamış diyabetli olduğu tespit edilmiştir. Bununlabirlikte; doğan her 7 bebekten 1’inin gestasyonel diyabettenetkilendiği, diyabetlilerin yüzde 75’i düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşadığıve küresel bazda sağlık harcamalarının yüzde 12’si diyabet için kullanıldığıbildirilmektedir. Diyabet kalp hastalıkları ve inme riskini ciddi oranda arttırmaktabirlikte, her 6 saniyede 1 erişkin (toplam 5 milyon) diyabete bağlı nedenlerleyaşamını kaybetmektedir.
Ülkemizde 2010 yılında tamamlanan ‘Türkiye Diyabet, Hipertansiyon, Obezite veEndokrinolojik Hastalıklar Prevalans Çalışması-II (TURDEP-II) verileri ile 12yıl önce yapılan TURDEP-I verileri ile kıyaslandığında diyabetsıklığının yüzde 90, obezite sıklığınınise yüzde 44 oranında artmış olduğunu ve Türk erişkin toplumunda diyabetsıklığının yüzde 13.7 ye ulaştığını gösterilmiştir. Diyabet uzun dönemdekontrol altına alınmadığında körlüğe, kalp damar sistemi hastalıklarına, böbrekyetmezliğine, sinir sistemi bozukluğuna, inmeye, kemik kaybına, cinselsorunlara neden olabilmektedir. Diyabetlilerin yaklaşık1/3’ünün retinopatisi olduğu, yüzde 10’nun kronik böbrek yetmezliği nedeni ilehayatını kaybettiği, diyabetli olmayan kişilere oranla amputasyon riskininortalama 25 kat daha fazla olduğu bildirilmektedir.
Bireye uygun tedavi ve eğitimle kan şekeri ayarınısağlayarak diyabet komplikasyonlarını önlemek veya komplikasyon gelişiminiyavaşlatmak mümkündür. İyi tedavi edilmediğinde, kontrol altına alınamadığında yaşamsaltüm organlarda kalıcı bozukluğa neden olan diyabet, yaşam kalitesini hem önemlidüzeyde azaltmakta hem de tedavi maliyetlerini çok yükseltmekte, erken dönemde mortaliteve morbidite riskini artırmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü ile Uluslararası Diyabet Federasyonu’nun 1991yılında diyabet konusunda toplumda farkındalığın arttırılması ve diyabetinöneminin vurgulanması amacıyla 14 Kasım tarihinin ‘Dünya Diyabet Günü’ olarakkutlanmasını önermiştir. 14 Kasım, tıp tarihinde bu güne kadar üretilmiş olanen değerli molekülü ‘İNSÜLİN HORMONU’nunu 1921 yılında keşfeden Kanadalı tıpdoktoru Frederick Banting’in doğum günüdür. 1991 yılından beri her yıl, dünyanınher tarafında belirlenen değişik tema çerçevesinde çeşitli etkinliklerlekutlanmaktadır.
Uluslararası Diyabet Federasyonunun belirlediği ve tümdünyada kullanılan 2016 yılı 14 Kasım Diyabet Günü teması ‘GÖZLERDİYABETTE’dir. Bu yılki diyabet aktivitelerininhedefi Tip 2 diyabetin erken tanısı için taramaların önemi ve diyabete bağlıoluşabilecek komplikasyonlarının riskini azaltmak için tedavinin, eğitimin vebakımın desteklenmesidir.
Aynı zamanda diyabet ve sorunları konusuna dikkatçekmek amacıyla 14 Kasım Diyabet Günü’nün Mavi Halka şeklinde bir amblemibulunmaktadır. Mavi renk, umudu; halka da birliği temsil etmektedir.
Dünya Diyabet Günü,şeker hastalığı konusunda halkı hükümetleri ve medyayı bilgilendirmek (uyarmak)amacıyla çeşitli aktivitelerin yapıldığı bir gündür. Tüm dünyadadiyabet farkındalığını artırmaya yönelik toplantılar, yürüyüşler, gösteriler, radyo/televizyon programları vekan şekeri taramaları yapılmaktadır.
Ülkemizde de bu amaçla birçokkurumun dahil olduğu diyabetin sebepleri,belirtileri, tedavisi ve neden olabileceği organ hasarları hakkında halkıaydınlatmak amacıyla çeşitli etkinlikler düzenlenmekte ve kan şekeri taramalarıyapılmaktadır.
Yrd. Doç. Dr. Selda ÇELİK
Sağlık Bilimleri Üniversitesi
Hemşirelik Fakültesi Öğretim Üyesi
