Diyabetlilerde ayak bakımında altın kurallar
Diyabetli birey sayısındaki artışla birlikte, diyabete bağlı oluşan komplikasyonlar daartış görülmekte, bu komplikasyonlar arasında ayakta oluşan komplikasyonlar ilk sıralarda yer almaktadır. Dünya genelinde olan tüm bacak ampütasyonlarınınyüzde 70’i diyabet nedeniyle yapılmaktadır.
Diyabetikayak sorunları eğitimle önlenebilir tek komplikasyondur. Diyabetik birey veyakınlarına ayaklarına korumaları ve farkındalık kazanmaları için hekim,hemşire ya da diyabet eğitmeni tarafından özel bir eğitim verilmelidir.Diyabetli tüm hastaların ayakları her muayeneye geldiklerinde çoraplarıçıkartılarak kontrol edilmelidir. Ülser ve amputasyon açısından prodispozonfaktörlerin (nöropati, vasküler hastalık ve deformiteler) varlığınıdeğerlendirmek için en az yılda bir kez kapsamlı ayak muayenesi yapılmalıdır.
Muayenederisk faktörleri saptanan hastalar 1-6 ay aralıklarla daha sık takipedilmelidir. Ayak ülseri oluşumunun önlenmesi de tedavisi kadar önemlidir.Diyabetli hastalarda etkin koruyucu ayak bakımı yapabilmek için riskinbelirlenmesi şarttır. Ülser gelişme riski ya da ampütasyon riski 10 yılı aşkınsüredir diyabeti bulunan hastalarda artmaktadır.
Diyabetlilerinayaklarını korumaları için aşağıda yer alan bilgilerin diyabetli birey veyakınlarına öğretilmesi, hastaların günlük yaşamlarına öğrendikleri bilgilerientegre etmeleri ve hayatlarının her aşamasında uygulamaları gerekmektedir.Ayakta meydana gelebilecek değişiklikleri erken dönemde fark edebilmek için, ayaklarher gün kontrol edilmeli, ayağın taban ve üst kısmına bakılmalı, eğer altkısımları rahat görülemiyorsa bir ayna kullanılmalı ya da aile bireylerindenyardım istenmelidir. Ayaklar yara, çatlak, kabarcık, nasır yönünden kontroledilmeli; nasırlar ve kalluslar için kimyasal maddeler, makas ya da törpü,nasır ilaçları flasterler kullanılmaması, sorun varsa sağlık ekibi ilegörüşülmesi söylenmelidir. Ayakları ısıtmak için sıcak su torbaları, ısıtıcıpetler veya diğer ısı kaynakları uygulanmamalıdır. Düzenli egzersiz programıolmalı, yapılan egzersizin yaraların oluşmamasına ve kasların güçlenmesineyardım edeceğini hatırlayarak egzersizler ihmal edilmemelidir. Ancak uzunyürüyüşler yapılmamalı, ayak aynı pozisyonda uzun süre tutulmamalı veegzersizde kullanılacak ayakkabılara dikkat edilmelidir. Ayaklar her gün ılıksuda tahriş etmeyen bir sabunla yıkayarak temizlenmeli, uzun süren ayakbanyolarından kaçınılmalıdır.
Ayakların yıkandığı suyun sıcaklığı olasıyanıkları önlemek için 37 dereceyi geçmemelidir. Ayaklar temizledikten sonradurulanmalı ve parmak arasında mantar enfeksiyonlarının oluşumunu önlemek içinparmak araları iyi kurulanmalıdır. Yıkama işleminden sonra ayak derisindekurumaları önlemek için yağlı krem veya nemlendirici losyon kullanarak ayak derisiyumuşak tutulmalı, mantar enfeksiyonu oluşumunu önlemek için ayak parmakaralarına losyon sürülmemelidir. Nasırlar ve sertlikler ponza taşıylainceltilmeli (nasırlı alanın dışına çıkılmadan), parmaklarda pençeleşme varsaeklem sertliği oluşmaması için masaj yapılmalıdır. Ayak tırnakları banyodansonra yumuşakken yuvarlak değil, düz şekilde kesilmeli, tırnak köşeleri derinalınmamalı, zımparalı bir tırnak törpüsü ile törpülenmelidir. Görme problemiolan diyabetikler kendi tırnağını kesinlikle kendisi kesmemeli, yardımalmalıdır. Ayağa uygun ayakkabılar seçilmeli, ayağı sıkmayan deri veya bezayakkabılar giyilmelidir.
Hastalarmümkünse kendi ayak kalıpları alınarak üretilen ayakkabıları kullanmalıdır.Ayakkabı genişliği ayak genişliği kadar olmalı, ayağı tam kavramalıdır; önüsivri, yüksek topuklu, açık burunlu ayağı rahatsız edecek ayakkabılar tercihedilmemelidir. Yeni ayakkabı alındığında ilk günlerde kısa süreli giyipdeğiştirilmeli ve ayaklar sürekli kontrol edilmeli, ayakkabı satın almak içinöğleden sonraki saatler tercih edilmelidir. Ayakkabı giymeden ve çıkartıldıktansonra içi çivi, yabancı cisim ile pürüzlü yüzey ve yırtık açısından her zamankontrol edilmeli, ayakkabının iç tabanlığı 6 ayda bir değiştirilmelidir.Pamuklu veya yünlü, olası yara akıntılarını erken fark edebilmek için açıkrenkli çoraplar tercih edilmeli; bilekleri sıkmayan lastiksiz çoraplarkullanılmalıdır. Mekanik bası olmaması için yamalı, dikişli, ayağa büyükçoraplar kullanılmamalıdır. Çoraplar her gün değiştirilmelidir.
Ayaktakikan dolaşımını güçlendirmek için kan şekeri düzeyinin normal sınırlardakalmasına özen gösterilmelidir. Sigara kullanılmamalıdır. Herhangi birekstremitede kesik, çatlak ya da yara geliştiğinde, morluk kızarıklık ya daşişlik olduğunda en kısa sürede sağlık ekibine başvurulmalıdır.
